Í Rómbrævinum 8 síggja vit ein samandrátt av ætlan Guds—frá byrjan til endan. Hetta skriftbrotið verður kallað: Hin gylta endurloysingarketan ella hin gylta frelsuketan. Hendan ketan er sett saman av fimm liðum. Fyrsta lið eitur: At kenna frammanundan. Annað: frammanundan tilskilan. Triðja: Kall. Fjórða: Rættvísgering. Fimta dýrdargerðing. Eitt orðatak sigur: Ketan er ikki sterkari enn veikasta liðið. So er spurningurin: Er nakað lið í hesi ketu veikt? Frelsuætlan Guds hongur í hesi ketu. Um eitt lið í hesi ketu ikki heldur, so fer Frelsuætlan Guds í vaskið. Tvey tey fyrstu liðini eru í ævinleikanum og hini trý eru í tíðini, vit liva í.

Um vit ímynda okkum, at hendan ketan fer úr ævinleikanum inn í tíðina, vit liva í, við syndarum á tí fimta liðinum, sum eitur dýrdargerðing, so duga vit at skilja, at um ein syndari verður rættvísgjørdur uttan at verða dýrdargjørdur, so hevur ketan ikki hildið. So um ketan skal halda, so má ein syndari, sum er rættvísgjørdur, eisini verða dýrdargjørdur. Men tað er líka satt, at um ein syndari, sum Gud frammanundan kendi, ikki verður dýrdargjørdur, so hevur ketan ikki hildið. Ella, um ein syndari verður kallaður uttan at verða rættvísgjørdur, so hevur ketan ikki hildið.

Paulus sigur, at tey, sum Gud frammanundan kendi, tilskilaði Hann eisini frammanundan at verða gjørd lík mynd Sonar Síns. Ein, sum Gud hevur kent frammanundan, fer neyðturviliga at verða gjørdur líkur mynd Sonar Guds. Paulus brúkar orðið “prooritsu” (VD: tilskilaði), sum merkir at gera av frammanundan. Tað vil siga, at Gud hevur frammanundan gjørt av, at tey, sum Hann frammanundan kendi, skulu verða gjørd lík mynd Sonar Síns. Tað eru tveir spurningar, sum eg vil hava greiðu á, áðrenn eg fari víðari. Hvat meinar Paulus við “frammanundan?” Hvat er tað, sum Gud kennir frammanundan”

Frammanundan.

Í Efesusbrævinum skrivar Paulus eisini um hesa ætlan. Har kallar hann hesa ætlan fyri “æviga ætlan Guds, sum Hann fullførdi í Kristi Jesusi.” Ì fyrsta kapittuli síggja vit, hví Hann útvaldi okkum í Kristusi—“Tí í kærleika tilskilaði Hann okkum frammanundan...” Her síggja vit, at frammanundan er, áðrenn heimurin varð grundaður (Efs. 1:3-4, 2:11). Í 2. Tess. 2:13 nevnir hann eisini hesa útveljing til frelsu; hon fór fram í upphavi. Í 2. Tim. 1:9 nevnir hann kallið og náðina, sum okkum er givin í Kristi Jesusi frá ævigum tíðum, sum eisini kann týðast: Áðrenn tíðin byrjaði. Tá ið Paulus tí skrivar “tey, sum Hann frammanundan kendi,” so merkir frammanundan sjálvandi í ævinleikanum; hetta er jú “æviga ætlan Guds.”

Frammanundan kend.

Hvønn ella hvat kennir Gud frammanundan? Tað eru tey, sum siga, at hetta merkir, at Gud visti  frammanundan, hvørji tey eru, sum fara at trúgva, og tí tilskilaði Hann tey. Men tað er ikki tað, sum hetta skriftbrotið sigur. Ørindi 29 sigur, at Gud kendi “tey” frammanundan. Hvørji eru hesi “tey?” Jú hetta eru “tey” í ørindi 28, sum eftir ætlan Hansara eru kallað. So her er talan um menniskju. Gud kendi menniskju; Hann kendi ikki nakað um menniskju ella visti nakað um menniskju. Nei, Gud kendi “tey” t.e. menniskjuni. Hvat vil tað siga, at Gud kendi menniskju frammanundan.

Eg kundi svarað hesum spurningi heilt stutt og sagt, at hin víðagitna forngrikska orðabókin, BDAG, sigur, at í hesum høpi merkir orðið at kenna: At útvelja. Tað er einki at ivast í, at týdningurin av at kenna í hesum høpi hevur við at útvelja at gera. Tey, sum Gud kendi, verða í hesum høpi nevnd: “Hinum útvaldu Guds” (ø. 33). Men eg vil ikki traðka nakran á tærnar, so er fari at gera mær meiri ómak at svara hesum spurningi. Hvat merkir tað, at Gud kennir eitt menniskja? Dømini, sum eg fara at taka, brúka øll sagnorðið at kenna. Týðingin hjá Victor týðir tað ikki altíð at kenna.

Dømir:

“Tí Eg havi útvalt hann, fyri at hann skal geva børnum sínum og húsi sínum eftir seg boð um at akta eftir vegi HARRANS og gera rætt og rættvísi, so HARRIN kann lata Ábraham fáa alt tað, ið Hann hevur lovað honum” (1. Mós. 18:19).

Her átti Victor at týtt tað: “Tí eg havi kent hann.” Um hann hevði havt gjørt tað, so hevði ein lisið Róm. 8:29 og í huga sínum sett “at kenna” í samband við 1. Mós. 18:19. Men hetta vísir bara, hvønn týdning at kenna kann hava. 

“Einans tykkum kennist Eg við av øllum ættum jarðarinnar” (Amos 3:2).

Eisini her verður sagnorðið at kenna brúkt. HARRIN sigur við Ísrael: “Einans tykkum havi Eg kent av øllum ættum jarðarinnar.” Her merkir at kenna, at kenna sum síni. HARRIN hevur vitan um allar ættir jarðarinnar, so á tann hátt kennir Hann tæt allar. Men Ísrael kennir Hann á ein serstakan hátt. Her liggur týdningurin av at kenna tætt upp at at útvelja, eins og vit sóu í 1. Mós. 18:19, har Victor jú hevur týtt at kenna “at útvelja. Enska bíblian, NAS, týðir Amos 3:2 so: "Einans tykkum havi Eg útvalt av øllum ættum jarðarinnar.”

„Áðrenn Eg myndaði teg í móðurlívi, kendi Eg teg, og áðrenn tú komst út úr móðurfangi, halgaði Eg teg; til profet tjóðanna setti Eg teg” (Jerm. 1:5).

Her er týdningurin av “at kenna” at kenna sum sín profet. Gud kendi Jeremias sum Profet, áðrenn Hann myndaði hann í móðurlívi. Gud myndaði hann í móðurlívi við tí fyri eyga, at hann skuldi vera profetur HARRANS. Enska bíblian, NET,  týðir tað so: Áðrenn Eg myndaði teg í móðurlívi, útvaldi Eg teg”

“Eg eri hin góði hirði, og Eg kenni Míni og eri kendur av Mínum, eins og Faðirin kennir Meg, og Eg kenni Faðirin; og Eg gevi lív Mítt fyri seyðin” (Jóh. 10:14-15).

Inniliga kærleikssambandið ímillum Sonin og Faðirin, og hirðan og seyðin verður her lýst við sagnorðinum “at kenna.” Jesus kennir Síni og er kendur av Sínum, á sama hátt sum Faðirin kennir Jesus og Jesus kennir Faðirin. Jesus kennir øll, Hann veit alt um øll, men í hesi ávísu merkingini kennir Hann bert Síni, sum jú eru seyður Hansara.

“Og tá skal Eg vitna fyri teimum: „Eg havi aldri kent tykkum; farið burtur frá Mær, tit, sum gjørdu órætt!“ (Matt. 7:23)

Hesi menniskju, sum hava hildið at Jesus er Harri teirra, fara ein dag at hoyra Jesus siga: “Eg havi aldri kent tykkum; fari burt frá mær, tit, sum gjørdu órætt.” Aftur her síggja vit, at tað, at Jesus ikki kennir ein, ikki kann merkja, at Hann ikki veit okkurt um viðkomandi. Hann veit jú alt um øll. Hann hevur aldri kent tey sum Síni.

“Nei, tað var við dýra blóði Kristusar – sum av lýtaleysum og ódálkaðum lambi – Hansara, sum kendur var frammanundan, áðrenn heimurin varð grundaður, men varð opinberaður við enda tíðanna fyri tykkara skuld” (1. Pæt. 1:20).

Her brúkar Pætur júst sama sagnorð, sum Paulus brúkar í Róm. 8:29. Summi siga, at í Rómbrævinum merkir tað, at Gud í ævinleikanum hugdi fram í tíðina og sá, hvørji fóru at velja at trúgva á Jesus, og so tilskilaði Hann tey. Um merkingin er tann sama her, so vil tað siga, at Gud í ævinleikanum hugdi fram í tíðina og sá, at Jesus fór at velja at vera lambið, sum fór at doyggja fyri synd. Henda niðurstøða er fullkomiliga burtur úr vón og viti. Krossfesting Jesusar var eftir fyriskipaða ráði og fyrivitan (navnorðið) Guds (Áps. 2:23). Jesus sum lambið var opinberaður við enda tíðina at gera tað, sum Hann, áðrenn heimurin varð grundaður, var kendur til at gera.

“Ádam helt seg til konu sína Evu, og hon varð við barn” (1. Mós. 4:1). Bókstavliga: Ádam kendi konu sína, og hon varð við barn.

“Káin helt seg til konu sína, og hon verð við barn” (1. Mós. 4:17). Bókstavliga: Káin kendi konu sína, og hon varð við barn.

“Hvussu kann hetta verða, við tað at eg veit ikki av manni” (Luk. 1:34). Bókstavliga: Hvussu kann hetta verða, við tað at eg kenni ikki mann.

 “Men hann (Jósef) helt seg ikki til hennara (Mariu), fyrrenn hon hevði átt son sín” (Matt. 1:25). Bókstavliga: Men hann kendi ikki hana, fyrrenn hon hevði átt son sín.

Her síggja vit, at sagnorðið at kenna, hevur meira enn við vitan at gera. Her er týdningurin at hava kynsligt samband við ein. Tá ið Jesus sigur, at Hann er hin góði hirði og at Hann kennir Síni, so meinar Hann ikki við, at Hann hevur vitan um Síni. Nei, Hann hevur innarligt samband við Síni, kærleikssambamd, og tí fylgja tey Honum. Hesin kennskapur ímillum hirðan og seyð Hansara er eins og kennskapurin ímillum Hann og Faðir Hansara.

Niðurstøða.

Mín niðurstøða er tí, at týdningurin av, at Gud frammanundan kendi menniskju, er, at Hann útvaldi tey at verða Síni, valdi at kennast við tey, valdi at hava innarligt samband við tey ella valdi at vísa teimum kærleika. Og kærleika er tað, sum tey fáa, tað avdúkar Paulus fyri okkum í ævigu ætlan Guds; kærleika, sum eingin og einki kann skilja okkum frá. Hvat er næsta stigið í Guds ævigu ætlan?

Albin Jacobsen